Współcześnie, szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich, codzienny kontakt z przyrodą bywa bardzo ograniczony, obserwujemy bowiem poważne zubożenie miast w "zieleń". Towarzyszy temu, powszechny w społeczeństwie brak znajomości nawet najcenniejszych wartości przyrody naszego regionu.
Dlatego każda okazja do wyjścia w teren, poznania najbliższej okolicy, spędzenia czasu pośród zieleni powinna być wykorzystana. Zajęcia w terenie posiadają zalety nie tylko zdrowotne, ale i poznawcze.
Profesor G. Wuttke stwierdza, że " żadne opisy słowne i rysunki nie zastąpią bezpośredniej obserwacji na miejscu czynionej przez zaciekawione oczy, uczulone uszy". Chodzi o wzbogacanie wiedzy rzeczowej przez obserwację, doświadczenia. Uczniowie gromadzą w ten sposób materiał do kształtowania swego emocjonalnego stosunku do poznawanej rzeczywistości oraz zbierają wiadomości o otaczającym ich świecie, co wykorzystuje się na innych lekcjach np.: języku polskim, historii.
Najbardziej efektywnymi formami pracy stosowanymi w nauczaniu przyrody są wycieczki, lekcje w terenie, obserwacje i doświadczenia. Wszystkie one sprzyjają rozwiązywaniu problemów w sposób twórczy, stwarzają dogodne warunki do przechodzenia od myślenia konkretnego do abstrakcyjnego oraz do stosowania teoretycznych wiadomości w praktyce. Ponadto pozwalają lepiej poznać uczniów, a w konsekwencji zmodyfikować i wzbogacić ich obraz, ukształtowany podczas obserwacji w klasie.
Przedstawione założenia są podporządkowane wielostronnemu kształceniu, w którym występuje: odkrywanie, działanie i przyswajanie wiedzy.
Jednym z wielu miejsc, w którym można zorganizować zajęcia w terenowe jest las.
Las to nie tylko drzewa. To również krzewy, trawy, grzyby, mchy, paprocie w takiej ilości gatunków, że trudno je policzyć. Las to także schronienie dla wielu gatunków zwierząt. Obumarłe liście i drzewa są przerabiane na urodzajny humus przez maleńkie organizmy i grzyby. Humus stanowi pożywienie dla drzew. Las jest, więc wspólnotą życia, w której wszystkie rośliny i zwierzęta są od siebie uzależnione.
Las jako ekosystem stwarza różnorodne możliwości poznawcze i dostarcza bogatego materiału badawczego.
Lekcje w lesie można przeznaczyć na utrwalenie i pogłębienie już znanego materiału, sprawdzenie umiejętności i wiadomości lub zapoznanie ze zjawiskami, z którymi uczeń jeszcze się nie zetknął, względnie na wprowadzenie nowych pojęć.
Wycieczki do lasu mogą spełniać wiele celów. Oto niektóre z nich:
Bezpośrednia obserwacja elementów lasu,
Rozpoznawanie gatunków roślin i zwierząt występujących w lesie,
Dokonywania różnych pomiarów,
Wyrabianie orientacji w terenie,
Rozróżnianie warstw lasu,
Zapoznanie z rolą poszczególnych warstw lasu,
Znaczenie lasu w życiu i gospodarce człowieka,
Rozwijanie umiejętności korzystania z klucza do oznaczania roślin oraz różnych przyrządów,
Poznanie zależności występujących w lesie,
Rozumienie potrzeby ochrony lasów oraz zakładania szkółek leśnych,
Rozwijanie pozytywnych postaw związanych z poszanowaniem fauny i flory lasu.
Przedstawiamy propozycję dwóch lekcji w lesie. Jedna pt,, Poznajemy las i organizmy w nim żyjące"przeprowadzona była wiosną, kiedy w lesie spotykamy ogromne bogactwo kwitnących gatunków krzewów i roślin zielnych. Druga, pt,, Dlaczego jesień jest złota" przedstawia las jesienny, pełen owoców, nasion i kolorowych liści.
Formy pracy zależą od nauczyciela, jednakże wskazane jest, aby uczniowie pracowali samodzielnie lub w małych grupach. Sprzyja to ich aktywnemu udziałowi w zajęciach. Rola prowadzącego polega na podaniu instrukcji przed rozpoczęciem zajęć. W trakcie realizacji, w miarę potrzeb nauczyciel udziela uczniom pomocy. Uczestniczy on w wymianie uwag, spostrzeżeń oraz każdorazowym podsumowaniu zdobytej wiedzy i doświadczenia podczas kolejnych ćwiczeń. W naszych zajęciach uczestniczył leśniczy, który swoimi opowieściami o życiu leśnych zwierząt wzmógł zainteresowanie i pasję poznawczą dzieci.
Tworząc scenariusz zajęć w terenie nauczyciel powinien znać praktyczne możliwości realizacji wybranych zadań.
LITERATURA: Irena Berne "Zajęcia w terenie", WSiP, Warszawa 1984 Jadwiga , Tadeusz Gorczyńscy "Wycieczki botaniczne", WSiP, Warszawa 1981 Anna Maria Wójcie "Drzewa wokół nas", Lublin 1998 Barbara Czogalik "Lekcje w lesie czyli praktyczne formy edukacji leśnej", Kalisz 1999
(...)
Scenariusze zajęć do ściągnięcia bezpośrednio ze stron serwisu:
(ZIP - 10 KB)
Program WinZip 8.0 dostępny w
Anna Kieś, Michalina Matuszek Szkoła Podstawowa nr 1 w Rydułtowach |